Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı
30 Mart 2022


kolorektal kanserler (krk) dünyada ve ülkemizdeyaygın görülen kanser türleriarasında yer almaktadır. dünya çapında bir yıl içerisinde 1.9 milyon (%10) yeni kolorektalkanser vakası ve 935 bin (%9,4) kolorektal kanser kaynaklı ölüm vakası tespit edilmiştir.türkiye birleşik veri tabanına göre, ülkemizde bu kanser türleri hem erkeklerde hem dekadınlarda3.sıradayeralmaktadır.avustralyaveyenizelanda,avrupavekuzeyamerika'da görülme sıklığı asya ve afrika bölgelerine göre daha yüksektir.bu coğrafifarklılığınönemlietkenlerinin;beslenmetarzı,çevreselmaruziyetvegenetikyatkınlıkolduğudüşünülmektedir.40yaşınaltındakrknadirken,40-50yaştansonragörülmesıklığıartmayabaşlamaktadır.krkvakalarının%85’i50yaşveüzerindedir.

 

erkenevredeteşhisedildiğindebüyükölçüdetedaviedilebilirbirhastalıkolankolorektal kanserde tarama programlarının uygulanması ile söz konusu hastalığın morbiditeve mortalitesi üzerinde çok olumlu kazanımlar sağlandığı yapılan birçok çalışma ile ortayakonmuştur.kolorektal kanserlerin taranmasındaki temelamaç;ülkeçapındaoluşturulanulusal bir tarama programını hedef popülasyona uygulayarak kolorektal patolojileri henüzpremalign veya erken evrede tespit etmenin yanı sıra etkin ve basit tedavi yöntemleriyleinvazif kanser sıklığı ile buna bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltmaktır. bu yolla olasıkarmaşık ve pahalı tedavi gereksinimlerinin de önlenmesi hedeflenmektedir. gerek yaşamkalitesini arttırdığı gerekseyaşam süresini uzattığı bilindiğinden,krk tarama programıdünyasağlıkörgütütarafındanönerilenkansertaramaprogramlarıiçerisindeyeralmaktadır.

ülkemizdedekolorektalkansertaramasıulusalstandartlarıbelirlenerekuygulamayakonulmuştur.50-70yaşarasındakikadınveerkeknüfusatoplumsağlığımerkezlerine(tsm)bağlı olarak faaliyet göstermekte olan; kanser erken teşhis, tarama ve eğitim merkezleri(ketem), sağlıklı hayat merkezleri (shm) ve aile sağlığı merkezleri (asm)’nde gaitadagizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak taramayapılmaktadır.taramakapsamındabuyaşgrubundakikişilereayrıca10yıldabirkolonoskopiyapılması önerilmektedir. tarama sonucunda gaitada gizli kan testi (ggkt) pozitif olankişilerileritetkikamacıylaikinci/üçüncübasamak sağlıkkuruluşlarınayönlendirilmektedir.

 

 

kolorektalkanserriskfaktörleri

krkgeliştirmeriskihemçevresel hemdegenetikfaktörlerdenetkilenir.

kolorektalkanserin değiştirilebilirriskfaktörlerişunlarıiçermektedir:

·         aşırıkiloluveyaobezolmak

·         fizikselolarakaktifolmamak

·         fazlamiktardaişlenmiş(sosis,salamvebenzeri)veyaişlenmemişkırmızıet(sığır,kuzu,karaciğervebenzerleri)tüketimi


 

 

 

·         sigara dâhiltütünürünlerinin kullanımı

·         alkolkullanımı

·         diyabetveinsülindirencivarlığı

·         kolesistektomi

 

 

kolorektal kanserin değiştirilemezriskfaktörleriarasındaiseşunlaryeralmaktadır:

·         cinsiyet(heminsidanshem deölüm oranları erkeklerdekadınlaragöreönemliölçüdedahayüksektir.)

·         i̇leriyaş

·         irk veetnikköken

·         kişidekalınbağırsakpoliplerininveyakalın bağırsakkanseriöyküsününbulunması

·         kişide inflamatuvar bağırsak hastalığı (ülseratif kolit veya crohn hastalığı)öyküsününvarlığı

·         ailedekalın bağırsakpolipleriveyakalınbağırsak kanseriöyküsününolmas

·         kalıtsalbirsendromunvarlığı(lynchsendromu,adenomatözvehamartomatözpolipozissendromları vb)

·         tip 2diyabethastasıolunması

·         akromegalivarlığı

·         böbrektransplantasyonugeçirmişolmak

·         androjenyoksunluğu tedavisialmışolmak

·         kistikfibrozis varlığı

·         abdominopelvikradyasyonöyküsününolması.

 

 

kolorektalkanserbelirtileri

enfeksiyon,hemoroid,irritablbağırsaksendromuveyainflamatuarbağırsakhastalığındadasıklıklaizlenebilenaşağıdaki belirtiler,kolorektalkanserin habercisiolabilmektedir:

·         bağırsakalışkanlıklarındaishal-kabızlıkgibideğişikliklerinmeydanagelmesivebudeğişikliklerinbirkaçgündenuzunsürmesi

·         bağırsaktatamboşalmamahissi

·         parlakyadakoyu kırmızıkanla karakterizerektalkanama


 

 

 

·         dışkınınkoyukahverengiveyasiyahgörünmesinenedenolabilecekkanınvarlığı

·         karındaşişkinlik,kramptarzındaağrıveyagazşikâyeti

·         bilinenbirnedenolmaksızınkilokaybı

·         güçsüzlükveyorgunluk

 

 

kolorektalkansertanısı

diğer bazı kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de genellikle iyice büyüyene kadarbelirti vermezler. bu sebeple amaç, daha belirti vermezken tümörü ortaya koymak olmalıdır.belirtiler gelişmeden önce birkişinin kanseriçin taranması, poliplerin ve kanserin erkentanınmasındayardımcıolur.poliplerinerkendentanınıpçıkartılmasıkolorektalkansergelişimini önleyebilir. erken tanı konulduğunda kolorektal kanserin tedavisi de daha etkinolabilmektedir. bu nedenle, genel olarak 50 yaş üstü kişilerde taramaya başlanmalı, kolorektalkanseriçinartmışriskiolankişilerde isetaramaprogramınadahaerkenyaşlardabaşlanmalıdır.

dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş poliphalindeki tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş olanolgularda da erkenteşhisileyaşamsüresivekalitesiartmaktadır.

 

 

kolorektalkansertedavisi

kolorektalkanserdecerrahi,ilaçtedavisi(kemoterapi)veışıntedavisi(radyoterapi)gibifarklıtedaviseçenekleriuygulanmaktadır.

 

 

kolorektalkanserkorunma stratejileri

kolorektalkanseriönlemekiçinatılmasıgerekenenönemliadımlardanbiritaramaprogramı olmakla birlikte, aşağıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da diğer birçokkanserdenolduğugibikolorektalkanserlerdenkorunmadaönemlidir:

·         sağlıklıkilodaolmakvebunusürdürmek

·         kırmızıveişlenmişettüketiminisınırlandırmakvedahafazlatazesebze,meyvevetamtahılürünütüketmek.

·         posaiçeriği yüksekbesinlerin tüketimini artırmak.(posaiçeriği enyüksekbesinlersırasıyla;kurubaklagiller,tahıllarve sebze-meyvelerdir.)

·         günde30-60dakikaortadüzeydefizikselaktiviteyapmak(tempoluyürüyüş,bisikletebinmekgibi)

·         sigaravealkolkullanmamak